notatki-studenckie.pl

Równowaga gospodarcza – zachodzi, jeśli popyt i podaż na wszystkich rynkach są sobie równe. W makroekonomii taka sytuacja występuje b. rzadko (lub wręcz nigdy).

Nierównowaga gospodarcza – jest typowym stanem w gospodarce.

Mechanizm równoważenia gospodarki – jeśli w gospodarce pojawia się tendencja do narastania nierównowagi, pojawia się pytanie o mechanizm, który automatycznie zabezpiecza przed trwałym i pogłębiającym się stanem nierównowagi.
Pytanie, czy ten mechanizm występuje, jest jednym z najważniejszych pytań makroekonomii.

Warunkiem równowagi jest równość ex ante oszczędności i inwestycji: S=I. W klasycznej teorii ekonomii obie wartości zależą od stopy procentowej, natomiast u Keynesa oszczędności S zależą od dochodu Y, a inwestycje I – od stopy procentowej.
S(%)=I(%) lub S(Y)=I(%)

Istnieją zatem 2 zasadnicze poglądy:
• Analiza klasyczna
• Analiza keynesowska

1. ANALIZA KLASYCZNA – zakłada się występowanie równowagi na wszystkich rynkach, i to równowagi przy pełnym wykorzystaniu czynników produkcji. Produkcja faktyczna jest równa potencjalnej.
W tych warunkach zwiększenie podaży pieniądza wywoła wzrost cen (a nie produkcji), ekspansja fiskalna – wyparcie prywatnej konsumpcji i inwestycji aż do punktu, w którym popyt globalny osiągnie poziom właściwy do stanu pełnego zatrudnienia.
Pełne wykorzystanie czynników produkcji zakłada, iż istnieje pewien poziom bezrobocia – tzw. bezrobocie naturalne.
Jeśli na którymś z rynków nie występuje równowaga, jest to wina czynników egzogenicznych (np. państwa, które w ów rynek ingeruje). Państwo powinno pełnić rolę stróża nocnego.

Założenia:
• Rynek zawsze prowadzi do równowagi popytu i podaży.
• Jest to możliwe dzięki elastyczności cen.
• Nie występują czynniki egzogeniczne.

Jeśli pojawią się tendencje nierównowagi (np. wzrost popytu), rynek podniesie ceny i ustali się nowa równowaga.
Może pojawić się krótki okres braku równowagi ze względu na ograniczoną elastyczność cen. Ponadto analiza ta prowadzona jest w kategoriach ceteris paribus. Punkt idealnej równowagi zmienia się (przesuwa), dlatego nie jest nigdy osiągany.

2. Analiza keynesowska – rynek nie osiąga automatycznie stanu równowagi, szczególnie na rynku pracy. Z powodu nieelastyczności płac zmniejszenie globalnego popytu na dobra i zapotrzebowania na pracę prowadzi do spadku produkcji i zatrudnienia. W takiej sytuacji ekspansywna polityka fiskalna i pieniężna mogą spowodować wzrost produkcji. Aktywna polityka państwa jest więc jak najbardziej uzasadniona.

Keynes nie odrzucił neoklasycznej szkoły mikroekonomicznej, ale makro. Analiza Keynesa jest krótkookresowa. Odrzucił też założenie o względnej izolacji rynków (pieniądza, dóbr) i stwierdził, że są one ściśle ze sobą powiązane. Odrzucił również → ilościową koncepcję pieniądza i zaproponował → teorię preferencji płynności.

Teza, że osiąganie równowagi rynkowej nie jest procesem natychmiastowym, stanowi istotny element ekonomii keynesowskiej.

Pionowy odcinek krzywej podaży AS – jeśli np. są tendencje do wzrostu popytu, to rynek uruchamia mechanizm cen.
Poziomy odcinek – gdy spadek popytu jest odpowiednio duży, w pewnym momencie nie wystarczą już ruchy dostosowawcze w postaci zmian cen. Wywołuje to realne (!) obniżenie podaży i popytu (przy założeniu, że elastyczność cen jest ograniczona).
Państwo powinno więc się włączyć, aby doprowadzić do równowagi przy pełnym wykorzystaniu czynników produkcji (poprzez powiększenie popytu).
( → koncepcja mnożnika inwestycyjnego)

ZASIĘG CZASOWY
Analiza klasyczna obowiązywała aż do pierwszej wojny światowej. W czasach wielkiego kryzysu uznanie znalazła teorie Keynesa. Później nastąpił powrót neoklasyków, następnie znowu keynesistów.

Nowa ekonomia klasyczna nosi inaczej nazwę teorii racjonalnych oczekiwań (Lucas) (sukcesy święciła na przełomie lat 80 i 90). Nawiązuje ona b. silnie do Riccardo → ekwiwalentność riccardiańska: o tyle, o ile państwo zwiększa swoją aktywność, o tyle zmniejszają ją podmioty gospodarcze. Stąd teoremat nieefektywności państwa – aktywna polityka makroekonomiczna nie ma sensu.
Wszystko, co może zrobić rząd, to kontrolować poziom cen i skupić się na polityce potażowej, zmierzającej do zwiększenia produkcji potencjalnej (m.in. poprzez obniżki podatku dochodowego, mające motywować do pracy).
Polityka pieniężna – restrykcyjna, gdyż umożliwia to skuteczną kontrolę inflacji. Niski poziom wydatków państwa będzie skutecznie przeciwdziałał wzrostowi długu publicznego i tym samym podwyżkom stopy procentowej i wypieraniu inwestycji prywatnych.

Post-keynesizm – ortodoksyjni zwolennicy Keynesa, którzy są przekonani o ograniczoności samoregulacji rynkowej i dlatego akceptują potrzebę aktywnej polityki ekonomicznej; są również zwolennikami daleko idącego interwencjonizmu państwowego.
Opierają się oni na założeniu o sztywności rynku pracy. Brak elastyczności płacy realnej prowadzi do nadwyżki podaży na rynku pracy. Ta grupa przymusowo bezrobotnych może zostać zatrudniona w przypadku wzrostu popytu (hipoteza płacy realnej). Tu pojawia się miejsce dla interwencji państwa.

Neo-keynesizm – znacznie mniej ortodoksyjny nurt; dużo większa świadomość ograniczeń interwencjonizmu; starania o wzbogacenie analizy keynesowskiej o analizę mikroekonomiczną. Bardzo bliskie poglądy wyznają monetaryści, którzy są przeciwnikami aktywnej polityki państwa w rozumieniu keynesowskim. Uważają oni, że wzrost podaży pieniądza prowadzi w istocie do wzrostu cen, a nie wzrostu produkcji.

Próbą pogodzenia szkoły neoklasycznej i analizy keynesowskiej jest synteza neoklasyczna (model IS-LM). Jej zwolennicy wychodzą z założenia, iż z reguły zachodzą zjawiska wg reguł szkoły klasycznej, jednakże istnieją również wyjątki, które należy uwzględnić w analizie.
Stąd aby wystąpiła równowaga w gospodarce, musi nastąpić równowaga na rynku dóbr oraz na rynku pieniądza. Punkt przecięcia się krzywych to punkt równowagi.

Krzywa IS to taki zbiór punktów – kombinacji dochodu i stopy procentowej – który zapewnia równowagę na rynku dóbr.
Krzywa LM oznacza z kolei równowagę na rynku pieniądza.

W analizie tej wychodzi się z założenia, że wszelkie zmiany i ruchy dostosowawcze są pochodną zmiany stopy procentowej, a punkt A jest osiągany samoczynnie, bez interwencji państwa (wpływy klasyków).
Ruch stopy procentowej skuteczny jest w pewnych granicach; czasem punkt A i Y0 mogą być punktem, gdzie czynniki produkcji nie są w pełni wykorzystane. Gdy punkt A oznacza równowagę przy niepełnym wykorzystaniu czynników produkcji, potrzebna jest aktywna rola państwa albo w zakresie polityki monetarnej (zwiększenie podaży pieniądza), albo fiskalnej (wzrost wydatków i w konsekwencji stopy %) (wpływy Keynesa).