notatki-studenckie.pl

• Instrumenty oddziaływania bezpośredniego (zakazy, nakazy o charakterze generalnym i ogólnym oraz indywidualne i konkretne decyzje administracyjne
• Instrumenty oddziaływania pośredniego (wszelkiego rodzaju instrumenty ekonomiczne).

• Bezpośrednie instrumenty

Instrumenty regulacji bezpośredniej są oparte o regulację administracyjno-prawną, a polegają na tworzeniu standardów jakości środowiska, dopuszczalnych poziomów emisji, immisji, standardów produktowych, posługiwaniu się decyzjami administracyjno-prawnymi, ustalaniu norm technologicznych oraz poddawaniu ocenom określonych przedsięwzięć, które mogą negatywnie oddziaływać na środowisko.

1.     Standardy jakości środowiska

Standardy jakości środowiska polegają na określeniu jakości jego poszczególnych zasobów. Mają one postać norm technicznych i wyrażają dopuszczalne stężenia poszczególnych substancji lub energii w środowisku. Tak wyznaczone poziomy (standardy) środowiska podlegają kontroli przez wyspecjalizowane służby, które są zobowiązane do podejmowania działań zmierzających do zachowania lub przywracania naruszonych poziomów. Działania te ściśle wiążą się z instytucjami dopuszczalnych poziomów emisji i immisji.

2.     Dopuszczalne poziomy emisji i imisji

Dopuszczalne poziomy emisji i immisji tworzą najistotniejszą grupę instrumentów bezpośredniej ochrony środowiska. Określają one maksymalne dozwolone ilości wprowadzanych do środowiska zanieczyszczeń. Mają one zróżnicowany charakter i mogą dotyczyć zarówno wszystkich potencjalnych emitentów zanieczyszczeń, jak i przybierać postać standardów branżowych (dotyczących określonych gałęzi przemysłu). Ilości wprowadzanych do środowiska zanieczyszczeń mogą spotkać się z ograniczeniami w ujęciu dobowym, rocznym lub w ujęciu innych okresów czasowych, z dodatkowym podziałem na zanieczyszczenia poszczególnych komponentów środowiska (powietrze, ziemia, woda). Ponadto spotykane są zarówno standardy regionalne, jak i właściwe dla całego kraju. Daję się również zaobserwować tendencję do tworzenia standardów międzynarodowych, czego najlepszym dowodem są normy przyjmowane na poziomie Unii Europejskiej dla krajów członkowskich.

 3.     Normy produktowe

W rzeczywistości są to normy techniczne, które określają najczęściej dopuszczalne stężenia określonych substancji uznawanych jako szkodliwe dla środowiska w danych produktach.

Oceny oddziaływania na środowisko

Celem oceny oddziaływania na środowisko jest dostarczenie podmiotom podejmującym decyzje w określonej sprawie (organom uchwałodawczym, w sytuacji przyjmowanie miejscowych planów zagospodarowanie przestrzennego, organom administracyjnym, w sytuacji wydawania decyzji – pozwolenia na budowę) niezbędnych informacji w zakresie skutków danych działań dla środowiska.

Podstawą prawną dla przeprowadzania postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko skutków realizacji planów i programów jest ustawa Prawo ochrony środowiska. Dodatkowo zaś dla miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego ustawa z 27 marca 2003 roku o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym15 oraz rozporządzenie Ministra Środowiska z 14 listopada 2002 roku w sprawie szczegółowych warunków, jakim powinna odpowiadać prognoza oddziaływania na środowisko dotycząca projektów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego.

• Pośrednie instrumenty

1.     Podatki ekologiczne

Są najistotniejszym instrumentem pośredniej ochrony środowiska.

redystrybucyjna – realizowana przez tworzenie z opłat funduszy i przemieszczanie za jej pomocą środków finansowych pomiędzy różnymi podmiotami na cele związane z ochroną środowiska. Są to koszty monitorowania, zapobiegania czy też usuwania niekorzystnych zmian w środowisku. Wysokość takich opłat powinna być uzależniona od kosztów realizacji celów, jakim ma służyć.

prewencyjno-motywujące – kształtująca wzorce legalnego zachowania. Zachęca się za ich pośrednictwem do postępowania zgodnie z tymi normami.

fiskalne – w rzeczywistości będące podatkami – mają na celu jedynie gromadzenie środków budżetowych.

2.     Subwencje

Są to płatności, dopłaty, ulgi i zniżki, które mają skłaniać podmioty korzystające ze środowiska do podjęcia działań przyjaznych dla jego zasobów (np. instalowanie urządzeń do redukcji zanieczyszczeń).

W literaturze przedmiotu dokonuje się prób klasyfikacji subwencji, przy czym powszechne jest przyjmowanie podziału na subwencje bezpośrednie i pośrednie.

Bezpośrednie:

• bezzwrotne dotacje,
• dotacje warunkowo zwrotne,
• kredyty na preferencyjnych (niekomercyjnych) warunkach,

Kategorie dotacji pośrednich obejmują między innymi:

• ulgi podatkowe,
• odpisy amortyzacyjne z tytułu inwestycji na rzecz ochrony środowiska30.

3.     Umowy

Umowy zawierane w granicach obowiązującego prawa (umowy administracyjne i cywilne).

Wśród nich na pierwszy plan wysuwają się tzw. porozumienia dobrowolne. Polegają one na zawieraniu pomiędzy władzami publicznymi a zainteresowanym sektorem przemysłowym kontraktów, w których określony zostaje wspólny cel środowiskowy.

4.     Systemy depozytowe

Instrument ten najczęściej występuje w literaturze ekonomicznej i prawniczej pod pojęciem depozytów ekologicznych – deposit refound systems. Depozyty ekologiczne można zdefiniować jako obciążenia nakładane na ekologicznie niebezpieczne produkty, podlegające zwrotowi w momencie przekazania dobra do recyklingu, neutralizacji lub właściwego (pod względem ekologicznym) składowania poprodukcyjnego-pokonsumpcyjnego.

5.     Uprawnienia zbywalne

W literaturze przedmiotu zbywalne prawa (do emisji) określane są również jako pozwolenia, certyfikaty emisyjne, uprawnienia, kredyty redukcji emisji. Stanowią one przedmiot obrotu na rynku pozwoleń na emisję. Ich posiadacz może nie skorzystać z prawa wyemitowania określonej ilości zanieczyszczeń, ale odsprzedać to prawo innemu podmiotowi. Pozwolenia mogą być dalej sprzedawane i nabywane na rynku praw emisji. Motywem zawierania transakcji jest osiąganie przez ich uczestników korzyści, które sprowadzają się do wyboru najtańszego sposobu dostosowania do wymagań przepisów regulujących jakość środowiska.

Uprawnienia zbywalne spełniają podobna funkcję jak opłaty za korzystanie ze środowiska. Pozwalają one na wdrożenie zasady zanieczyszczający płaci, czyli przypisanie sprawcy tej części ogólnospołecznych kosztów gospodarowania, które nie były uwzględniane w klasycznym rachunku działalności przedsiębiorstwa (gospodarstwa domowego). Różnica sprowadza się do metody ustalenia ceny za korzystanie ze środowiska. W odniesieniu do opłat za korzystanie ze środowiska stanowią one cenę publiczną – ustaloną przez właściwe władze, natomiast w przypadku certyfikatów środowiskowych działają zasady wolnego rynku – prawa popytu i podaży.