Istota i funkcje zarządzania
Zarządzanie oznacza działania składające się na proces kierowania ludźmi w procesie gospodarowania zasobami dowolnej instytucji. Podstawowym zadaniem zarządzania jest zapewnienie realizacji celów instytucji przy zachowaniu zasady racjonalnego gospodarowania.
Pojęcie zarządzania używane jest często zamiennie z pojęciem kierowania. Przez kierowanie rozumie się działanie, którego celem jest spowodowanie funkcjonowania innych rzeczy zgodnie z celem tego, kto nimi kieruje (pojęcie kierowania w szerszym znaczeniu) lub działanie, którego celem jest spowodowanie działania innych ludzi zgodnie z celem tego, kto nimi kieruje (pojęcie kierowania w znaczeniu węższym). Zarządzanie jest jedną form kierowania w węższym znaczeniu.
Opisując proces zarządzania instytucji zwraca się uwagę na podstawowe rodzaje działań tworzących ten proces. Działania te składają się na pewne funkcje, których realizacja umożliwia osiągnięcie celów organizacji. Tymi funkcjami są: planowanie, organizowanie, motywowanie i kontrolowanie.
Funkcja planowania – polega na przewidywaniu przyszłego układu warunków i środków działania i na formułowaniu celów działania dostosowanych do tego układu. Istotne znaczenie dla funkcji planowania mają dwa główne zagadnienia: ustanawianie celów i decydowanie o właściwym toku działań (określanie strategii i programów). Planowanie jest podstawą dla realizacji wszystkich innych funkcji zarządzania. Dopóki nie zaplanujemy działań, nie możemy organizować ich realizacji, określać, jakie warunki należy zapewnić pracownikom i jak ich motywować oraz jak kontrolować ich zachowanie.
Funkcja organizowania – proces, którego celem jest uzyskanie stanu instytucji, w którym jej członkowie będą wspólnie działać w sposób zapewniający sprawną realizację celów instytucji. Realizacja tej funkcji następuje przez tworzenie struktur organizacyjnych określających działania zespołowe, podział pracy zarówno w zakresie działań kierowniczych jak i wykonawczych itp.
Funkcja motywowania – polega na wywoływaniu u podwładnych właściwego stosunku do powierzonych im zadań. Narzędziami motywacji są bodźce motywacyjne, którymi dysponują kierownicy, oddziaływujące na podwładnych w sposób pozytywny (nagrody, wyróżnienia, pochwały itp.) lub negatywny (kary, nagany itp.).
Funkcja kontroli – polega na porównywaniu przebiegu lub wyników pewnych działań, tzn. stanu osiągniętego z planowanym celem, tzn. ze stanem założonym. Na podstawie wyników kontroli kierownictwo podejmuje działania, mające na celu usunięcie nieprawidłowości w realizacji zadań zmierzających do osiągnięcia założonego stanu.