notatki-studenckie.pl

Inflacja ma miejsce, kiedy wzrasta ogólny poziom cen i kosztów. Deflacja z kolei powoduje, że ceny i koszty spadają. Inflacja zmienia się w czasie. Za okres inflacji uważa się czas, w którym ma miejsce ogólny wzrost poziomu cen, uwidoczniony w indeksie cen badanych towarów i usług, jako średniej dla producentów i konsumentów. Stwierdzenia dotyczące wzrostu, bądź spadku inflacji, dokumentowane są zmianami indeksu cen, który jest zarazem miernikiem inflacji.
Indeks CPI (consumer price index) – wskaźnik cen towarów konsumpcyjnych – mierzy zmiany cen dóbr i usług nabywanych przez gospodarstwa domowe, a nie obejmuje cen dóbr kapitałowych. Odnosi się do zmian cen określonego koszyka dóbr: żywność, odzież, mieszkanie, energia, transport, ochrona zdrowia. Oblicza się go stosując indeksy typu Laspeyersa, a więc zakładające stałą strukturę konsumpcji w porównywanych okresach.

Wskaźnik cen zbytu PPI (producer price index) – określa rzeczywiste ruchy cen zbytu produktów finalnych.
Deflator produktu narodowego (GNP deflator) – stosuje się go w odniesieniu do zmian cen wszystkich składników produktu narodowego brutto, a więc zarówno wydatków konsumpcyjnych, jak i inwestycyjnych. Jest uważany za stosunkowo pełną miarę inflacji, gdyż stanowi średnią ważoną wzrostu cen wszystkich dóbr i usług, które wchodzą w skład produktu narodowego. Oblicza się go dzieląc poszczególne rodzaje wydatków przez cenowe indeksy Laspeyersa i porównuje otrzymaną wartość produktu narodowego w cenach stałych z wartością GNP w cenach bieżących.

Rodzaje inflacji
Klasyfikację przeprowadza się według kryteriów:
1. ruch cen
a inflacja otwarta (cenowa) charakteryzuje się nieskrępowanym żadnymi ograniczeniami ruchem cen w górę do poziomu równoważącego strumienie popytu i podaży;
b inflacja tłumiona (zasobowa) – wzrost cen jest odgórnie hamowany, co powoduje występowanie nadwyżkowego strumienia popytu, w warunkach odkładania się przymusowych oszczędności (zasobów);
2. tempo inflacji – podziału dokonuje się wg wysokości stopy inflacji:
a inflacja pełzająca
• ceny rosną stosunkowo wolno; jednocyfrowa inflacja do 10% rocznie
• znikomo zmieniają się proporcje podziału dochodów
• ceny prawie nie odchylają się od ustalonego poziomu
• inflacja taka poddaje się kontroli państwa, nie powodując zakłóceń w społ. procesie produkcji
• realna stopa % nie jest zbyt niska
b inflacja krocząca
• ma tendencję wymykania się spod kontroli i przyspieszania swego tempa
• dwucyfrowa inflacja (dość często przeistacza się w galopującą)
c inflacja galopująca
• ceny w ciągu roku wyrażają dwu lub trzycyfrową stopę wzrostu np. 20, 100, 200%
• większość kontraktów jest indeksowana wg indeksu CPI lub przechodzi na obcą walutę
• pieniądze tracą szybko swoją wartość
• rynki finansowe obumierają, a aktywa ludności są przeznaczane na lokaty jednorazowe, a nie bankowe
• gromadzi się towary, kupuje dolary i nigdy nie pożycza pieniędzy na zwykłą stopę %
• inflacja taka nie przekreśla jednak w pełni możliwości rozwoju kraju
d hiperinflacja
• ogromne natężenie procesów inflacyjnych
• uniemożliwiają one planowanie i sterowanie procesami gospodarczymi
• niweczy rachunek ekonomiczny
• przekreśla racjonalność gospodarowania
• anarchizuje stosunki produkcji
• przynosi śmiertelne zagrożenie dla gospodarki kraju
3. tendencje do reprodukcji dochodu narodowego
a inflacja w warunkach prostej reprodukcji dochodu narodowego – stagflacja, tj. zjawisko łączące występowanie inflacji i stagnacji gospodarczej
b inflacja w warunkach zawężonej reprodukcji dochodu – slumpflacja (reflacja), tj. zjawisko łączące inflację z recesją gospodarczą, wyrażającą spadek wielkości produkcji i dochodu narodowego
4. kryterium czasu
a inflacja sekularna (chroniczna, trwała) – polega na nieustannym występowaniu zjawisk inflacyjnych; dotyczy głównie krajów wysokorozwiniętych
b inflacja okresowa – ma miejsce, gdy po przepłynięciu fali inflacji następuje stabilizacja ogólnego poziomu cen
5. oddziaływanie na przebieg procesów inflacyjnych
a inflacja kontrolowana – poddaje się kontroli państwa
b inflacja żywiołowa – wymyka się spod kontroli państwa
6. miejsce występowania
a inflacja wewnętrzna – tworzona przez stosunki produkcji, charakterystyczne dla danej gospodarki
b inflacja importowana – przenoszona do gospodarki z zewnątrz, najczęściej za pośrednictwem wymiany handlowej
7. kryterium z uwagi na wpływ na całokształt stosunków społeczno – ekonomicznych
a inflacja cywilizowana – pozwala na prowadzenie zrównoważonej gospodarki, zwłaszcza w zakresie rynku towarów konsumpcyjnych
b inflacja barbarzyńska – degeneruje mechanizm ekonomiczny i rodzi liczne patologie, we wszystkich członach procesu reprodukcji. Pociąga za sobą liczne irracjonalne zachowania w sferze stosunków społecznych.

Przyczyny inflacji
Inflacji nie sposób wyjaśnić za pośrednictwem jednej przyczyny. Stanowi ona bowiem zespół objawów, będący następstwem współzależności wielu zjawisk społeczno – ekonomicznych.
Źródła inflacji:
1. stosunki pieniężno-kredytowe. Przyczyny inflacji tkwiące w tym obszarze polityki gospodarczej tworzy:
a. niedostosowanie emisji pieniądza i kreacji kredytu do realnych procesów gospodarowania
b. miękkie kredytowanie inwestycji rozwojowych
c. nieprzestrzeganie dyscypliny finansowej przedsiębiorstw
Wymienione zjawiska powodują żywiołowość w sferze obiegu pieniężnego, a tym samym osłabienie stabilności pieniądza.
2. sfera niedostatków polityki alokacyjnej. Wywołane są one zazwyczaj niedostosowaniem struktury rzeczowej gospodarki do rozmiaru i struktury popytu pieniężnego. Należy tutaj zwrócić uwagę na:
a. nieodpowiadającą realiom rynkowym politykę cen
b. subiektywizm ocen rządowych w zakresie polityki dochodu, płac i świadczeń socjalnych
c. uleganie nadmiernym roszczeniom związków zawodowych w zakresie rewindykacji płacowych
d. nadmiernie statystyczną politykę państwa
Przyczyny te w sposób inflacjogenny kształtują realia dystrybucyjno-popytowe w gospodarce, wywołując niezrównoważony wzrost popytu.
3. niedostatki działań makroekonomicznych na rzecz redukcji kosztów wytwarzania, w tym w polityce płacowej.
Wspólnym mianownikiem tych przyczyn jest ich charakter kosztowy, wyrażający rzeczywisty wzrost nakładów. W gospodarce rynkowej występuje np. bezpośredni związek między wydajnością pracy a cenami. Wzrost wydajności pracy może być więc przyczyną względnej stabilności cen, spadek natomiast powoduje wzrost jednostkowych kosztów produkcji. Z kolei niskiej wydajności pracy towarzyszy zazwyczaj nadmierne zatrudnienie oraz niedostateczny stan i tempo rozwoju postępu naukowo-technicznego. Tak więc do czynników, których kosztowe skutki, wywołane są niedostatkami polityki płac należy zaliczyć spadek wydajności pracy.
4. polityka zewnętrzna (zagraniczna) państwa
Zaliczyć tutaj należy niekorzystny układ warunków wymiany z zagranicą, w szczególności towarowej, określany malejącą relacją cen towarów eksportowanych do importowanych. Niska efektywność eksportu jest czynnikiem poruszającym tę relację i zwykle łączy się z podobnym pogorszeniem efektywności importu. Obniżenie kursu w wymianie handlowej (dewaluacja), jest tylko wyrazem jego spadającej siły nabywczej, ale samo jest czynnikiem proinflacyjnym prowadzącym do wzrostu cen krajowych.
5. wpływ inflacji światowej
Wyraża się on przede wszystkim przenoszeniem rosnących cen na rynku światowym na rynek krajowy. Import inflacji szczególnie zaznacza się w warunkach wzrostu cen surowców, żywności i paliw na rynkach światowych. Rosną wówczas ceny importu tych dóbr, skutkiem czego następuje wzrost cen krajowych wzmagający i pogłębiający inflację.

Konsekwencje inflacji:
– słabną bodźce do oszczędzania
– pojawiają się zakupy na zapas
– pieniądz zaczyna cyrkulować szybciej
– w gospodarstwach domowych rosną aktywa rzeczowe, a maleją pieniądze
– wzrasta stopa procentowa
– drożeje kredyt
– zwiększa się niepewność co do przyszłych zysków
– ogólna aktywność gospodarcza zaczyna słabnąć
– spadają ceny akcji
– zaciera się klarowność rachunku opłacalności (w jakim stopniu dana podwyżka cen jest wynikiem realnego wzrostu popytu, a w jakim inflacji)
– osłabienie pozycji na rynkach międzynarodowych
– mogą pojawić się spekulacyjne zachowania kapitału zagranicznego, a w konsekwencji: wycofanie wkładów z banków krajowych, odpływ rezerw, deficyt w bilansie handlowym
– narastają sprzeczności społeczne
– mnożą się konflikty na tle żądań płacowych – pojawiają się strajki.

Przedsięwzięcia antyinflacyjne:
1. polityka finansowa – nadrzędnym celem musi być pokrycie wydatków budżetowych dochodami. Ograniczony powinien być deficyt budżetowy.
2. polityka pieniężno-kredytowa – podporządkowanie wymogowi realności emisji i kreacji pieniądza.
3. Instrumenty:
– zamrożenie cen i płac
– uruchamianie długu publicznego
– wymiana pieniężna
– ograniczenie akumulacji w przedsiębiorstwie
– zmiana struktury gospodarki (zwiększenie ilości dóbr finalnych).

Skutki inflacji:
1. w warunkach braku oczekiwań inflacyjnych (nie antycypowana) – wzrost cen powoduje przepływ dochodu od posiadaczy stałych dochodów do przedsiębiorstw sprzedających swe towary po wyższych cenach i osiągających rentę inflacyjną. Przy stałych płacach inflacja z reguły podnosi zyski przedsiębiorstwa i dochody państwa za pośrednictwem systemu podatkowego. W tych warunkach zwiększają się możliwości inwestycyjne przedsiębiorstwa i tworzą się korzystne warunki dla przyspieszonego wzrostu gospodarczego. Kiedy inflacja jest nie antycypowana, prowadzi do błędnie skierowanych inwestycji oraz do demoralizującej i czysto losowej redystrybucji dochodów.
2. przy występowaniu oczekiwań inflacyjnych (antycypowana) – dochody płacowe nie ulegają zmniejszeniu ze względu na zabezpieczenia przed spadkiem wartości realnych. Okazują się one jednak niewystarczające. Podwyżki cen i płac oraz innych dochodów transferowych nie zachodzą równocześnie. Oczekiwania inflacyjne poszczególnych grup i klas społecznych są różne, zaś przyjmowane zabezpieczenie antyinflacyjne ustalane są dla warunków przeciętnych. Struktura asortymentowa podwyżek cen jest zróżnicowana.