Zarys problematyki dochodów i wydatków publicznych
* W dużym uproszczeniu: Przychody publiczne > dochody zwrotne
* Dochody są bezzwrotne
* Przychody są zwrotne
* Przychody – wpływy z kredytów; element zwrotności np. obligacje, wpływy z prywatyzacji
Operacje nad kreską – wszystkie związane z dochodami i wydatkami, one dają nam nadwyżkę lub niedobór (deficyt, równowagę lub nadwyżkę) np. dotacje
Dochody i wydatki |
||
deficyt |
nadwyżka |
równowaga |
Operacje pod kreską – wszystkie operacje związane z przychodami i rozchodami publicznymi, nie mają wpływu na deficyt budżetowy, np. pożyczka
* Dotacje – wydatki budżetu państwowego; można je nazwać pożyczką (operacja pod kreską); nie wpływają na deficyt
- Przychody budżetu państwa i budżetu JST (tzw. publiczne)
- Przychody jednostek należących do sektora finansów publicznych np. AE
Rodzaje dochodów publicznych:
– daniny publiczne – podatki, składki, opłaty i inne świadczenia pieniężne (np. cła), których obowiązek ponoszenia na rzecz państwa, JST, funduszy celowych oraz innych jednostek zaliczanych do SFP (Sektor Finansów Publicznych) wynika z innych ustaw niż ustawa budżetowa (tzw. odrębnych ustaw)
– inne dochody – należne, na podstawie odrębnych ustaw – budżetowi państwa, JST oraz innym jednostkom SFP (np. kary i grzywny orzeczone w postępowaniu sądowym, wpływy ze zobowiązań przedmiotowych,
– wpływy ze sprzedaży wyrobów i usług świadczonych przez jednostki sektora finansów publicznych,
– dochody z mienia – jednostek SFP, do których zalicza się w szczególności:
- wpływy z umów najmu, dzierżawy i innych umów o podobnym charakterze (np. leasing)
- odsetki od środków na rachunkach bankowych
- odsetki od udzielonych pożyczek, od posiadanych papierów wartościowych
- dywidendy z tytułu posiadanych praw majątkowych
– spadki, zapisy, dywidendy, darowizny,
– kwoty uzyskane przez jednostki SFP z tytułu udzielonych poręczeń i gwarancji
– odszkodowania
– poręczenia i gwarancje
– dochody ze sprzedaży majątku – rzeczy i prawa (np. praw towarowych, firm)
– inne dochody należące do sektora finansów publicznych
Przeznaczenie środków publicznych
Wydatki publiczne – środki pieniężne wydatkowane z budżetu podmiotów publicznych w celu zaspokojenia potrzeb publicznych.
Wydatkami publicznymi są przepływy finansowe, które są związane z realizacją zadań podmiotów publicznych; do ponoszenia wydatków publicznych podmioty te są zobowiązane
Rozchody publiczne – to przepływy, które nie są zaliczane do wydatków; mogą one występować w budżecie, ale nie muszą
Rodzaje wydatków publicznych
- Wydatki publiczne ze względu na szczebel władzy, na którym są one ponoszone dzielimy:
- rządowe (państwowe)
- regionalne (województwa)
- lokalne (gminy i powiaty)
- wydatki budżetowe (budżetu państwa, samorządów terytorialnych)
- wydatki ubezpieczeń społecznych
- wydatki funduszów celowych (parabudżetowych) – obejmujące wydatki zarówno funduszy państwowych, jak i funduszy samorządowych
- wydatki budżetowe (wydatki budżetowe państwa oraz JST)
- wydatki z innych źródeł publicznych niż budżet – wydatki pozabudżetowe
- Biorąc pod uwagę fundusz, z którego wydatki są dokonywane (w nawiązaniu do segmentów finansowych):
- W zależności od organizacji publicznej gospodarki finansowej
- Według związku z ostatecznym podziałem PKB: nabywcze i transferowe
- Według rodzaju: osobowe i rzeczowe
- Według kryterium ekonomicznego: bieżące (w tym na obsługę długu) i majątkowe
- Według możliwości oddziaływania władz publicznych na ich wysokość: elastyczne i sztywne (zdeterminowane)
Sektor finansów publicznych, w Polsce, dzieli się na 3 podsektory:
- rządowy (sejm, senat, rada ministrów, organy władzy i administracji publicznej, sądy, trybunały, PAN)
- samorządowy
- ubezpieczeń społecznych
Podsektor rządowy:
– organy władzy publicznej,
– organy administracji rządowej,
– organy kontroli państwowej i ochrony prawa
Określone podmioty zaliczają się do sektora finansów publicznych do podsektora rządowego, dlatego że wykonują zadania państwa, otrzymują część dochodów publicznych , a czasami także dotacje z budżetu państwa.
Podsektor samorządowy:
– jednostki samorządu terytorialnego
– jednostki budżetowe
– zakłady budżetowe
– instytucje kultury
– samodzielne zakłady opieki zdrowotnej
Podsektor ubezpieczeń społecznych:
– ZUS
– KRUS
Do SFP nie zalicza się przedsiębiorstw, banków, spółek prawa handlowego.