notatki-studenckie.pl

ROZSTRZYGANIE SPORÓW GOSPODARCZYCH W ŚWIETLE PRZEPISÓW PRAWNYCH

Spory związane z prowadzoną działalnością gospodarczą są szczególnym rodzajem sporów majątkowych (cywilnych), w związku z czym rozstrzygane są w toku postępowania cywilnego regulowanego przede wszystkim przepisami kodeksu postępowania cywilnego. Ich rozstrzyganiem zajmują się sądy powszechne, a konkretnie – działające w ich strukturach sądy gospodarcze, oraz sądy polubowne. Koszty postępowania ponosi w początkowej fazie dochodzenia roszczeń powód, a ostatecznie – strona przegrana.

Pojęcie normatywne sprawy gospodarczej jest zawarte w ustawie z dnia 24.05.1989 o rozpoznawaniu przez sądy spraw gospodarczych: sprawami gospodarczymi są sprawy ze stosunków cywilnych między przedsiębiorcami prowadzącymi działalność gospodarczą na zasadach określonych właściwymi przepisami prawnymi, w zakresie prowadzonej przez nie działalności gospodarczej.

Sądy gospodarcze – odrębne jednostki utworzone w ramach struktury organizacyjnej sądów rejonowych i okręgowych. W sprawach gospodarczych zasadą generalną jest rozpoznawanie sporów w pierwszej instancji przez sąd okręgowy. Nadzór nad orzecznictwem sądowym w sprawach gospodarczych sprawuje Izba Cywilna Sądu Najwyższego w granicach i w trybie określonym ustawą z dnia 20.09.1984 o Sądzie Najwyższym.

Postępowanie sądowe rozpoczyna strona dochodząca roszczeń składając we właściwym sądzie pozew, który powinien zawierać:

• oznaczenie sądu, do którego jest skierowany, imię i nazwisko lub nazwę stron, ich przedstawicieli i pełnomocników,
• oznaczenie rodzaju pisma,
• osnowę wniosku lub oświadczenia oraz dowody
• podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika,
• wymienienie załączników,
• dokładne określenie żądania,
• przytoczenie okoliczności faktycznych uzasadniających żądanie.

Następnie pozew jest doręczany pozwanemu, który ma obowiązek udzielenia na niego odpowiedzi. Następnie sąd przeprowadza postępowanie dowodowe i w tym celu wyznacza termin rozprawy. Po wyjaśnieniu wszystkich okoliczności faktycznych sąd zamyka postępowanie dowodowe i przystępuje do wyrokowania.

Sąd polubowny – instytucja niepaństwowa powołana do rozstrzygania spraw cywilnych (w tym gospodarczych), który swą kompetencję, wyłączającą – w danej sprawie spornej – właściwość sądów państwowych, uzyskuje na podstawie umowy stron (klauzuli arbitrażowej, zapisu na sąd polubowny). Polskie prawo procesowe stwarza możliwość ferowania wyroków w spornych sprawach majątkowych przez sąd polubowny, który do rozstrzygnięcia danego sporu zostaje powołany suwerenna wolą stron. Należy zaznaczyć, że wyrok sądu polubownego ma moc prawną równą wyrokowi sądu państwowego i stanowi tytuł egzekucyjny.

Rodzaje sądów polubownych:

1. do rozstrzygnięcia poszczególnego sporu (ad hoc) – powoływany przez zainteresowane strony drogą stosownego zapisu (zapis na sąd polubowny). Strony powołują arbitrów, określają zakres ich działania, strony mogą same określić tryb postępowania.
2. stałe (instytucjonalne sądy polubowne) – może być organem właściwym do rozpoznania danego sporu bądź to z mocy stosownego zapisu, bądź z mocy przynależności stron do danej organizacji, stowarzyszenia lub związku. Na ogół taki sąd posiada swój statut określający sposób formowania składu orzekającego.

Od dnia 1.10.1989 wszystkie podmioty mogą swobodnie – w drodze umowy – dokonywać wyboru drogi rozstrzygania sporów majątkowych. W granicach posiadanej zdolności do samodzielnego zobowiązywania się strony mogę poddać pod rozstrzygnięcie sądu polubownego wszelkie spory o prawa majątkowe, z wyjątkiem sporów o alimenty i ze stosunku pracy. Umowa o poddanie sporu pod sąd polubowny powinna być spisana na piśmie i podpisana przez obie strony. Z obowiązującej w polskim prawie zasady swobody umów wynika możliwość wskazania arbitrów i przewodniczącego (superarbitra). Skutkiem zapisu na sąd polubowny jest wyłączenie jurysdykcji sądów państwowych w przyjętym przez zapis zakresie.

 UPADŁOŚĆ

Przyczyną ogłoszenia upadłości przedsiębiorcy jest zaprzestanie płacenia długów. Upadłość może być też ogłoszona, gdy majątek przedsiębiorcy nie wystarcza na zaspokojenie długów. Upadłość powoduje daleko idące skutki w sferze stosunków upadającej firmy z jej wierzycielami i dłużnikami, zarządzania firmą, podejmowania decyzji majątkowych, możliwości prowadzenia dalszej działalności i jej zakresu. Do ogłoszenia upadłości dochodzi na drodze specjalnego postępowania upadłościowego, zwanego postępowaniem upadłościowym. Naturalnym uzupełnieniem przepisów o upadłości są przepisy o postępowaniu układowym.

Celem instytucji upadłości jest równomierne (z pewnymi wyjątkami) – chociaż niepełne – zaspokojenie wszystkich wierzycieli dłużnika, bez względu na to, czy prowadzą postępowanie sądowe, a nawet czy ich wierzytelności są już wymagalne.

Wskutek upadłości upadły traci możliwość zarządzania swoim majątkiem, bo mienie jego ma być obrócone na zaspokojenie wierzycieli.

Upadłość ogłasza sąd po przeprowadzeniu odpowiedniego postępowania. Z wnioskiem o ogłoszenie upadłości może wystąpić sam dłużnik, a także każdy z jego wierzycieli.

złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości stanowi obowiązek przedsiębiorcy lub osób, które go reprezentują. Zwalnia z tego obowiązku jedynie złożenie wniosku o rozpoczęcie postępowania układowego.

Skutki ogłoszenia upadłości:

• dla osoby upadłego – skutkiem jest obowiązek wskazania i wydania syndykowi całego majątku, który przechodzi z tą chwilą pod zarząd syndyka. Poza tym musi wydać księgi handlowe, korespondencję, wyciągi z rachunków bankowych i wszelkie inne dokumenty związane z działalnością firmy, a także udzielić niezbędnych wyjaśnień. Nie musi ujawniać szeroko rozumianej technologii produkcji, która jest tajemnicą handlową.
• dotyczące zarządu majątkiem – strata możności zarządzania swym majątkiem, korzystania z niego i rozporządzania nim. Majątek staje się tzw. masą upadłości. Umowy i inne czynności prawne dokonane przez upadłego dotyczące majątku są od chwili ogłoszenia upadłości prawnie bezskuteczne.
• dotyczące stosunków zobowiązaniowych – w tej dziedzinie upadłość wywiera najbardziej widoczne skutki.

• zobowiązania pieniężne upadłego – stają się płatne z dniem ogłoszenia upadłości bez względu na termin ich wymagalności. Zobowiązania niepieniężne stają się pieniężne i także stają się niezwłocznie wymagalne. Od tego dnia przestają biec odsetki od długów upadłego,
• wzajemne potrącenie długów upadłego i innej osoby jest dopuszczalne, chociażby termin płatności jednego z nich jeszcze nie nadszedł, jeżeli tylko oba długi istniały w chwili ogłoszenia upadłości,
• oferta złożona przez upadłego upada i nie powoduje zawarcia umowy, mimo przyjęcia przez adresata, jeżeli wiadomość o jej przyjęciu nie dotarła do upadłego przed ogłoszeniem upadłości,
• dotyczące czynności prawnych upadłego – z chwilą ogłoszenia upadłości prawo zawierania umówi dokonywania innych czynności prawnych w imieniu upadłego przedsiębiorcy przechodzi wyłącznie na syndyka masy upadłości.

Postępowanie upadłościowe ma na celu stopniową likwidację spraw i majątku upadłego przedsiębiorcy (masy upadłości). W celu wykonania tego zadania sąd powołuje syndyka, który obejmuje majątek upadłego, zarządza nim i przeprowadza likwidację. Likwidacja następuje przez sprzedaż ruchomości i nieruchomości, przez ściągnięcie wierzytelności od dłużników oraz przez zrealizowanie innych praw upadłego. Po likwidacji majątku i ustaleniu listy wierzytelności przystępuje się do podziału uzyskanych funduszów między wierzycieli.

Postępowanie układowe – jego otwarcie następuje na wniosek przedsiębiorcy, który wskutek wyjątkowych i niezależnych od niego okoliczności zaprzestał płacenia długów lub przewiduje zaistnienie takiej sytuacji w najbliższej przyszłości. Jego celem jest uniknięcie upadłości. Praktyka wskazuje, że upadłość przedsiębiorcy rzadko przynosi zadowalające wyniki. Dotyczy to zarówno dłużnika, jak i wierzycieli. Wierzyciele otrzymują zazwyczaj tylko niewielką część swoich należności, między innymi dlatego, że składniki likwidowanego majątku zbywane są często za bezcen. Wpływają na to także wysokie koszty likwidacji. Z kolei dłużnik nie tylko traci posiadany w danej chwili majątek, ale pozostaje nadal zobowiązany wobec swoich wierzycieli. Tak więc w interesie obu stron leży zapobieżenie upadłości, aby prowadzona nadal działalność gospodarcza umożliwiła dłużnikowi w przyszłości wykonanie zobowiązań wobec wierzycieli. W tym celu wierzyciele i dłużnik mogą zawrzeć układ odraczający terminy płatności, a także zawierający inne ulgi, w tym również zmniejszenie długu.