notatki-studenckie.pl

Określenie czynników rozwoju jest szczególnie istotne z punktu widzenia polityki regionalnej prowadzonej przez władze publiczne.
• Czynnik rozwoju regionalnego to składnik, własność regionu lub zdarzenie mające miejsce w jego granicach, które oddziałuje na zmiany jego stanu, tj. wywierające wpływ na jego rozwój społeczno – gospodarczy.
• Czynnikiem rozwoju może być również zdarzenie, które nie tkwi w regionie, ale jest przyczyną zewnętrzną zmian zachodzących w jego granicach.
• Zasoby regionu – rzeczy i wartości intelektualne wykorzystywane do produkcji dóbr i usług w regionie. W klasycznym ujęciu będzie to ziemia (zasoby środowiska naturalnego, w tym surowce), praca (zasoby ludzkie), kapitał (dobra inwestycyjne), technologia (kapitał wiedzy, w tym wiedza o tym, jak zasoby ludzkie i materialne mogą być łączone w produktywny
sposób) oraz przedsiębiorczość.
Czynniki rozwoju regionalnego można sformułować i pogrupować według przyjętych współcześnie aspektów rozwoju regionalnego, a mianowicie:
1. czynniki ekonomiczne: wielkość i sposób funkcjonowania regionalnego rynku dóbr i usług, tendencje zmian na regionalnym rynku pracy, dynamika popytu regionalnego i zmian w jego strukturze, zmiany dochodów ludności, przedsiębiorstw i organów samorządu terytorialnego działających w regionie, wzrost kapitału zaangażowanego w gospodarce regionalnej, napływ inwestycji krajowych i zagranicznych, jakość marketingu regionalnego, poziom management w gospodarce regionalnej, sytuacja makroekonomiczna w kraju (tempo wzrostu całej gospodarki narodowej, zmiany stopy inflacji, polityka pieniężna i budżetowa państwa, kurs walutowy i in.), sytuacja makroekonomiczna za granicą, możliwości wsparcia zewnętrznego, w tym środki pomocowe UE i in.
2. Społeczne: zmiany w ruchu naturalnym i strukturze ludności, tempo i charakter procesów urbanizacji, aglomeracji i metropolizacji, zmiany w stratyfikacji społecznej, zmiany w poziomie i stylu życia, zmiany w poziomie wykształcenia, postęp kulturalny, innowacyjność i przedsiębiorczość władz i społeczeństwa, sprawność funkcjonowania samorządów terytorialnych i ich organów, udział społeczeństwa w podejmowaniu decyzji lokalnych i regionalnych i in.
3. Techniczno-technologiczne: wzrost kapitału trwałego i zmiany w jego strukturze, unowocześnienie struktury rzeczowej aparatu wytwórczego, rozwój zaplecza techniczno-badawczego i wdrożeniowego, jakościowe zróżnicowanie produkcji, rozwój przemysłów wysokiej technologii, poprawa jakości produkcji, innowacyjność techniczna, innowacje produktowe, rozwój i doskonalenie infrastruktury technicznej i n.
4. Ekologiczne: występowanie zasobów naturalnych , postęp w zakresie ochrony środowiska przyrodniczego, racjonalizacja gospodarowania zasobami środowiska przyrodniczego, świadomość i kultura ekologiczna społeczeństwa, postęp w edukacji ekologicznej, skuteczność stosowania ekonomicznych i pozaekonomicznych instrumentów ochrony środowiska i in.
5. Polityczne: czynniki polityczne wynikają z poglądów politycznych rządzących partii lub ugrupowań, charakteru władzy i zakresu jej kompetencji, sposobu sprawowania władzy i stopnia jej akceptacji przez społeczeństwo.

• Czynniki rozwoju regionalnego mogą mieć charakter zarówno wewnętrzny, jak i zewnętrzny z punktu widzenia regionu i powinny stanowić zrównoważoną całość.
• Endogeniczne – zasoby własne regionu [potencjał własny danego regionu+. Wewnętrzny rozwój regionu jest skumulowanym procesem rozwoju realizującym się w skalach lokalnych. Jest to rozwój organizowany „od dołu” przez społeczność i kulturę lokalną, wewnętrzne potencjały regionu, małą przedsiębiorczość oraz inicjatywę i współpracę lokalną.
• Egzogeniczne – uwarunkowania historyczne, ogólny poziom rozwoju społeczno-ekonomicznego kraju, system gospodarki, politykę państwa i postęp techniczny.

Endogeniczne czynniki rozwoju regionu, będą to np:
• Zasoby środowiska przyrodniczego, surowce mineralne, walory krajobrazowe, zasoby wody, jakość, czystość środowiska
• Położenie geograficzne regionu w systemie regionów kraju bądź Unii
• Siła robocza/kapitał ludzki/zasoby pracy, kwalifikacje
• Zainwestowany kapitał, zgromadzone zasoby materialne w długim procesie rozwoju , dostępność do kapitału inwestycyjnego
• Przedsiębiorczość lokalna i struktura wewnętrzna gospodarki
• Zagospodarowanie transportowe i komunikacyjne, poziom wyposażenia w infrastrukturę
• Uniwersytety i instytuty badawcze, kapitał wiedzy
• Zasobność rynku lokalnego i regionalnego
• Umiejętności i gotowość podejmowania działań strategicznych przez samorząd
•Istnienie sił społecznych popierających rozwój (polityczny klimat działalności gospodarczych)
• Korzyści aglomeracyjne i zdolność do nawiązywania współpracy

Bariery rozwoju regionalnego:
1. Ekonomiczno – przestrzenne polegające na koncentracji przemysłów tradycyjnych i schyłkowych. Rejony tych koncentracji cechuje wysoki współczynnik socjalizacji. Rzeczywisty udział podmiotów gospodarczych zaliczanych do tej grupy nie odpowiada udziałom pożądanym w gospodarce rynkowej,
2. Bariery rozwoju procesów innowacyjnych ograniczające potencjał innowacyjny regionu, który jest zdolnością regionu do generowania innowacji lub ich adaptacji,
3. Bariery braku sprzężenia zwrotnego: nauka – instytucje rozwojowe – praktyka. Wiąże się to generalnie z barierą utrudniającą rozwój procesów innowacyjnych i stanowi główny problem, który będzie decydował o konkurencyjności polskiej gospodarki i regionów.
4. Niedostatek urządzeń infrastruktury techniczno-ekonomicznej i jej niekorzystne rozmieszczenie,
5. Skromna przedsiębiorczość społeczności lokalnej i regionalnej, niechęć do reform i niska aktywność wobec procesów innowacyjnych,
6. Proces rozwoju społeczeństwa informacyjnego jest zdeterminowany podstawową barierą, jaką jest konieczność upowszechniania wiedzy, w tym także wiedzy o środowisku zamieszkania oraz stworzenia sprawnego systemu przekwalifikowań,
7. Bariery ekologiczne, na które składają się: niedostatek zasobów naturalnych, degradacja środowiska – która utrudnia gospodarcze korzystanie z zasobów przyrody, uniemożliwia lokalizację niektórych form działalności gospodarczej oraz wpływa obniżająco na jakość życia społeczności lokalnych i regionalnych,
8. Bariery braku kapitału, zarówno zagranicznego, jak i rodzinnego,
9. Bariera instytucjonalno – informacyjna wyrażająca się brakiem instytucji otoczenia biznesu i zakłóceniami w przepływie informacji w zakresie kierunków polityki gospodarczej i regionalnej.
Wielka liczba i ogromne zróżnicowanie potencjalnych przeszkód rozwoju regionu narzuca potrzebę do ich uporządkowania. W związku z tym można je pogrupować według określonych kryteriów:
1. Z punktu widzenia charakteru ograniczeń: bariery ilościowe, jakościowe, strukturalne i funkcjonalne,
2. Ze względu na współzależność zjawisk społeczno-ekonomicznych: bariery elementarne i złożone,
3. Z punktu widzenia kryterium rodzajowego: bariery naturalne, demograficzne, ekonomiczne, społeczne, organizacyjne i instytucjonalne,
4. Z punku widzenia hierarchii układów przestrzennych: bariery lokalne, regionalne i krajowe,
5. Ze względu na wymiar czasowy: bariery istniejące potencjalnie, bariery okresowe, jednorazowe i stałe,
6. Ze względu na sposób powstawania i oddziaływania: bariery deterministyczne i stochastyczne.
Z punktu widzenia bariery rozwoju regionalnego można podzielić na cztery grupy: bariery ekonomiczne, społeczne, techniczne i technologiczne, ekologiczne.
Pierwsza grupa obejmuje bardzo zróżnicowany kompleks przeszkód i ograniczeń związanych przede wszystkim z niedostatecznym poziomem produkcji regionalnej, wysokim bezrobociem, niedostatkiem kapitału, wadliwym funkcjonowaniem mechanizmu rynkowego, niedoinwestowaniem gospodarki regionalnej, brakiem środków finansowych y rzeczowych. Do tej grupy należy także zaliczyć ograniczenia tkwiące w niewłaściwej strukturze gałęziowej gospodarki regionalnej.
Bariery społeczne obejmują braki w przedsiębiorczości i innowacyjności, błędne unormowania prawno-administracyjne, nieprawidłowości instytucjonalno-organizacyjne, nieudolność układu samorządowego itd. W tej grupie można umieścić bariery demograficzne (niekorzystna struktura ludności według wieku i płci, negatywne tendencje w ruchu naturalnym ludności itp.), a także ograniczenia wynikające z niskich kwalifikacji pracowników. Bariery społeczne są także związane z poziomem kultury społeczności regionalnej, z akceptowanymi normami postępowania i wzorcami moralnymi. Ważną barierą społeczną jest bariera konsumpcji (płacy realnej), polegającą na tym, że obniżenie istniejącego poziomu konsumpcji powoduje napięcia społeczne i frustruje ludności, spadek wydajności pracy, ogólne pogorszenie dyscypliny społecznej
Do barier technicznych i technologicznych należą m.in.: niewłaściwa struktura rzeczowa i wysoki stopień zużycia aparatu wytwórczego, przestarzałe metody techniczne i technologiczne, niedostateczny rozwój przemysłów wysokiej techniki, zbyt słabo rozwinięte zaplecze badawczo-rozwojowe, braki w infrastrukturze technicznej.
Do barier ekologicznych zaliczamy ograniczenia wynikające z braku lub niedostatecznej jakości zasobów naturalnych (surowców mineralnych, wód, gleb, i in.) oraz surowców pochodzenia rolniczego i leśnego. W tej grupie do najważniejszych należy bariera braku równowagi ekologicznej.