Pojęcie i mierniki inflacji
Inflacja jest miarą utraty siły nabywczej pieniądza. Wiąże się z ogólnym wzrostem poziomu cen (nie występuje więc, gdy tylko pewne dobra i usługi drożeją, inne tanieją). Ten ogólny poziom cen jest pewnym przybliżeniem, które możemy traktować jako średnią ważoną cen określonego koszyka towarów.
Stopa inflacji, a więc stopa wzrostu ogólnego poziomu cen jest zależna od tego, jakie towary uwzględniamy i w jaki sposób zbieramy informacje statystyczne.
Mierniki inflacji :
• Miernik CPI (Consumer Price Index) – jest to indeks wzrostu cen rynkowych od strony konsumenta. Oparty jest na porównywaniu poziomu cen w konkretnych koszykach dóbr (tzn. zakładamy stałą konsumpcję dóbr). Stosujemy tu indeksy Laspeyresa. W krótkim okresie czasu można dokonywać porównań, jednak w długim okresie czasu kupowany asortyment ulega zmianie, więc nie można dokonywać porównań.
• Indeks PPI (Producer Price Index) – jest to miernik cen zbytu, czyli cen czynników wytwórczych. Miara ta ma określać wahania kosztów i cen surowców. Tutaj również w długim okresie zmienia się koszyk dóbr (działa postęp techniczny). Rzeczywiste ceny zaciera także negocjowanie cen zbytu pomiędzy producentem a odbiorcą. Jest liczony w cenach czynników wytwórczych.
• GNP deflator (deflator produktu narodowego) – miernik ten uznawany jest za stosunkowo pełną wartość inflacji, gdyż stosuje się do wszystkich składników produktu narodowego brutto (zarówno dóbr konsumpcyjnych jak i inwestycyjnych). Stanowi on średnią ważoną wzrostu wszystkich dóbr i usług. Liczony jest przez dzielenie poszczególnych rodzajów wydatków przez cenowe indeksy Laspeyresa. Otrzymaną w ten sposób wartość produktu narodowego w cenach stałych porównuje się z GNP w cenach bieżących.
Inflacja nie musi powodować zubożenia państwa i nie musi być zjawiskiem niekorzystnym (zależy to od działań rządowych).
. Typy inflacji.
Podziału inflacji można dokonać ze względu na wiele kryteriów :
• Ze względu na ruch cen – wyróżniamy:
➢ inflację otwartą (cenową) – wzrost inflacji wywoła wzrost cen,
➢ inflację tłumioną (zasobową) – odgórnie wyhamowywana („zbijana”), ma charakter ustrojowy (tzn. zależy od ustroju). Bezpośredni przejaw tłumienia inflacji to zamrożenie cen i płac.
• Ze względu na tempo inflacji – wyróżniamy:
➢ inflację pełzającą – dość wolny wzrost cen (do 10%), nie stosuje się indeksacji, gdyż sytuacja gospodarcza kraju jest dość stabilna,
➢ inflację kroczącą – do 100% – występują powszechne oczekiwania inflacyjne związane ze wzrostem cen i płac. Bez trudu przechodzi do inflacji galopującej. Łatwiej jest gospodarce przejść z inflacji kroczącej do galopującej niż zredukować ją z galopującej do kroczącej,
➢ inflację galopującą – powyżej 100% – wymaga aktywnej polityki antyinflacyjnej, indeksacji. W warunkach inflacji galopującej pieniądz szybko traci na wartości, oszczędzanie odbywa się jedynie poprzez lokaty w obcych walutach i towarach. Rozwój kraju może być jednak osiągany, ale coraz trudniej motywować ludzi do pracy,
➢ hiperinflację – kilkaset % – ogólna zagłada procesów gospodarczych, uniemożliwione jest planowanie i sterowanie produkcją, a rachunek ekonomiczny przestaje być racjonalnym narzędziem decyzyjnym. P.A. Samuelson : „chodzi się do sklepu z koszykiem pieniędzy a przynosi jedzenie w kieszeni”.
• Ze względu na tendencję reprodukcji dochodu narodowego – wyróżnia się:
➢ stagflację – inflacja w warunkach reprodukcji prostej (inflacja wraz ze stagnacją gospodarczą),
➢ slumpflację – w warunkach reprodukcji ujemnej (inflacja z recesją gospodarczą), inaczej : reflacja,
➢ klasyczna inflacja – w warunkach reprodukcji rozszerzonej.
• Ze względu na stopień oddziaływania państwa – wyróżniamy:
➢ inflację żywiołową – nie daje się kontrolować,
➢ inflację kontrolowaną – poddaje się kontroli.
• Ze względu na kryterium czasu – wyróżniamy:
➢ inflację sekularną – chroniczna – występuje ciągle, jest to głównie inflacja antycypowana (oczekiwana) – idealna ok. 2%,
➢ inflacja okresowa – występują okresowe nasilenia, między którymi występuje stabilizacja cen.
• Ogólny podział – wyróżniamy:
➢ inflację cywilizowaną – pozwala prowadzić zrównoważoną gospodarkę,
➢ inflację barbarzyńską – degeneruje mechanizm ekonomiczny, rodzi liczne patologie.