notatki-studenckie.pl

Wzrost gospodarczy – złożony proces długofalowej ewolucji, charakteryzujący się zwiększeniem poziomu podstawowych wskaźników gospodarczych i zmianą struktur produkcyjnych. Niezależnie od formy gospodarki, wzrost jest jej ostatecznym celem. Priorytetowa realizacja tego celu stanowi przejaw troski o zaspokojenie potrzeb zarówno indywidualnych, jak zbiorowych (podniesienie poziomu życia), oraz o stworzenie możliwości najkorzystniejszych warunków konkurencyjności na rynku międzynarodowym. Wzrost powinien być analizowany wyłącznie w perspektywie długoterminowej: jest to stan trwałego ożywienia całej gospodarki, którego nie należy utożsamiać z ożywieniem sezonowym czy cyklicznym. Najczęściej używany wskaźnik wzrostu to PKB. Wyrażany jest w wartościach rzeczywistych, tj. po cenach stałych, aby wyeliminować wpływ zmienności cen. PKB zatem jest miernikiem produkcji czystej czyli wartości dodanej, wytworzonej w gospodarce.

Wzrost gospodarczy traktowany był początkowo jako lekarstwo na bezrobocie. Dopiero pod koniec lat 40-tych oraz w latach 50-tych nastąpiła zmiana w tym ujęciu i teorie wzrostu gospodarczego zaczęły zmierzać do przedstawiania warunków dynamicznej równowagi rozumianej jako długofalowa równowaga wzrostu dochodu narodowego z jednej i zdolności produkcyjnych z drugiej strony. Równowaga taka ma umożliwić osiągnięcie stałego tempa wzrostu, pozwalającego na wykorzystanie mocy produkcyjnych i zapewnienie pełnego zatrudnienia.

Modele wywodzące się z nurtu ekonomii keynesowskiej:

Wzrost zrównoważony R. Harroda
Podstawowym warunkiem równowagi dynamicznej w tej teorii jest zrównoważony wzrost zdolności produkcyjnych wywołanych inwestycjami oraz wzrost dochodu rozumianego tutaj jako „dochód wydatkowany”, który umożliwiałby realizację zwiększonej produkcji.

ΔY/Y = ΔP/P
Gdzie:
Y – dochód narodowy zależny od wydatków konsumpcyjnych i inwestycyjnych społeczeństwa
P – zdolności produkcyjne gospodarki.

Powyższe równanie stwierdza, że warunkiem zachowania równowagi w procesie wzrostu jest zachowanie odpowiedniego stosunku pomiędzy stopą przyrostu dochodu narodowego a stopą zdolności produkcyjnych.
Punktem wyjścia rozważań Harroda jest teza, że oszczędności także w gospodarce dynamicznej = inwestycjom.

Gf*C = S
Gdzie:
Gf – stopa wzrostu dochodu narodowego, czyli ΔY/Y (faktyczna stopa wzrostu)
C – krańcowy współczynnik kapitału, czyli wysokość nakładu inwestycyjnego na jednostkę przyrostu dochodu narodowego
S – stopa oszczędności

Równanie faktycznej stopy wzrostu jest zatem keynesowskim równaniem równowagi, wzbogaconym o współczynnik kapitałowy i ujętym jako równanie dynamiczne, a więc operującym stopami przyrostu.
W modelu Harroda postuluje się dwie istotne zależności:
– oszczędności zależą od poziomu dochodu narodowego,
– inwestycje zależą od stopy przyrostu dochodu.

Aby osiągnąć pełne zatrudnienie czynników produkcji, zamierzone oszczędności muszą być zrównoważone przez taką samą wielkość zamierzonych inwestycji. Aby wywołać tak duże inwestycje, dochód musi rosnąć, a to oznacza że warunkiem dynamicznej równowagi jest wzrost zarówno dochodu narodowego jak i zdolności produkcyjnych wg pewnej, określonej stopy wzrostu.
Relacja między wydatkami inwestycyjnymi a przyrostem dochodu narodowego nazwana została przyrostową kapitałochłonną produkcji.
Harrod formułuje równanie, które określa zrównoważoną stopę wzrostu:

Gw*Cr = S
Gdzie:
Gw – gwarantowana stopa wzrostu gospodarczego – wyraża wzrost dochodu narodowego przy pełnym wykorzystaniu istniejących zdolności produkcyjnych gospodarki narodowej
Cr – wymagany współczynnik kapitałowy.

Harrod wprowadza również naturalną stopę wzrostu Gn.. Jest ona miarą potencjalnych możliwości wzrostu danej gospodarki, określonych przez naturalne czynniki związane z przyrostem naturalnym ludności oraz możliwym postępem technicznym.
Z rozważań Harroda wynika, że z punktu widzenia faktycznej, gwarantowanej i naturalnej stopy wzrostu, idealnym stanem byłaby sytuacja, w której:

Gf = Gw = Gn

co oznaczałoby użytkowanie kapitału przy pełnym wykorzystaniu zdolności produkcyjnej i pełne zatrudnienie pracy, w miarę jak obce czynniki się zwiększają, a więc oznaczałoby realizację wzrostu zrównoważonego.
U Harroda występują:
– inwestycje indukowane – zależne od wzrostu dochodu narodowego
– inwestycje autonomiczne – niezależne od wzrostu dochodu narodowego ale związane z długofalowym postępem technicznym.

Teoria wahań cyklicznych
Gf – faktyczna stopa wzrostu
Gw – gwarantowana stopa wzrostu
Gn – naturalna stopa

Jeżeli Gf > Gw – w gospodarce ustala się stan ożywienia. Oznacza to, że faktyczne tempo wzrostu dochodu przewyższa oczekiwane przez przedsiębiorców (popyt, inwestycje, oszczędności, zapasy kapitału w pełni wykorzystane).

Jeżeli Gf < Gw - prowadzi to do chronicznej depresji (popyt i dochód mniejszy od tego, który mógłby umożliwić wzrost produkcji wg zadowalającej ich stopy wzrostu). Jeżeli Gw > Gn – gospodarka zmierza do sekularnej stagnacji. Stopa wzrostu, jaka zadowala przedsiębiorców. Jeżeli występuje taka nierówność wówczas gospodarka musi uderzyć w naturalną barierę wzrostu.

Jeżeli Gw < Gn - gospodarka może zmierzać do sekularnego ożywienia. Wtedy bowiem naturalne bariery wzrostu nie hamują wzrostu wg stopy gwarantowanej. W gospodarce mogą występować stany, w których faktyczna stopa wzrostu będzie wyższa od gwarantowanej: Gf > Gw < Gn Osiągana stopa wzrostu nie musi gwarantować stanu pełnego zatrudnienia. Pełne zatrudnienie i wykorzystywanie zdolności produkcyjnych, gdy: Gf = Gw = Gn Model wzrostu zrównoważonego E. Domara Zdaniem Domara, możliwa jest sytuacja, w której inwestycje będą prowadzić do wzrostu mocy produkcyjnych, nie wywołując dostatecznego wzrostu dochodu. Następstwem takiej sytuacji będzie niecałkowite wykorzystanie zdolności produkcyjnych, co prowadzi do bezrobocia i nadprodukcji. Dla wyjaśnienia prawidłowości wzrostu dochodu narodowego, Domar wykorzystuje teorię Keynesa, co prowadzi do stwierdzenia, że utrzymanie stopy zrównoważonego wzrostu wymaga aby inwestycje i dochód wzrastały wg stałej, względnej stopy rocznej, równej iloczynowi skłonności do oszczędzania (α) i przeciętnej efektywności inwestycji (δ). Te rozważania doprowadziły do ważnego wniosku modyfikującego keynesowski warunek równowagi w krótkim okresie. Mianowicie: warunkiem wzrostu zrównoważonego jest "aby inwestycje dzisiejsze zawsze przekraczały wczorajsze oszczędności". Inwestycje w bieżącym okresie muszą być większe od oszczędności z poprzedniego okresu, bo tylko wtedy dochód narodowy może rosnąć tak szybko jak rośnie potencjał produkcyjny. Problem wzrostu niezrównoważonego Jeżeli inwestycje nie będą rosły wg stopy: α*δ wzrost stanie się niezrównoważonym, przy czym działające w gospodarce mechanizmy będą coraz bardziej odchylały ścieżkę wzrostu od ścieżki równowagi. Model wywodzący się z nurtu ekonomii neoklasycznej: Model Cobba - Douglasa Produkcja jest funkcją trzech czynników: kapitału, pracy i ziemi. Każdy z tych czynników świadczy usługi w produkcji i otrzymuje wynagrodzenie w postaci zysku, płacy i renty. Ponieważ czynnik ziemi jest wielkością stałą, pominięto go w analizie i dochód narodowy Y stał się funkcją kapitału (majątku trwałego F) oraz zatrudnienia L: Y = f(F, L) Funkcja ta opiera się na założeniu stałych korzyści ze skali produkcji. W literaturze istnieją również modele wzrostu gospodarczego, w których struktura ekonomiczna jest głównym wyznacznikiem ścieżek wzrostu a proporcje rozwojowe - zmienną decyzyjną.