Duopol i jego modele
Duopol – jest to szczególny przypadek oligopolu posiadający następujące cechy:
– na rynku działają jedynie dwaj producenci oferujący ten sam produkt
– działania jednego producenta są zależne od działań drugiego
– współzależności te mogą obejmować procesy wyznaczania wielkości produkcji lub wyznaczania poziomu cen sprzedaży.
W zależności od przyjętych założeń możemy wyróżnić trzy mechanizmy działania duopolu:
1) Model Cournota
założenia:
– jednorodność produktu
– takie same koszty produkcji u obydwu producentów
– koszty marginalne (KM) = 0 [pokrywają się z osią odciętych]
– wielkość produkcji jest zmienną decyzyjną, a cena wielkością wynikową
– przyjęcie wielkości produkcji konkurenta jako stałej
– założenie o niezmienności poziomu produkcji u konkurenta oraz o braku reakcji konkurenta na działania innego duopolisty.
Sposób działania:
Po pojawieniu się na rynku monopolu pełnego drugiego producenta tego samego produktu, obaj producenci zaczynają zmieniać swoje poziomy produkcji, zakładając niezmienność tych poziomów u konkurenta oraz brak reakcji na te działania ze strony konkurenta.
(wykres A i B str. 262)
W rzeczywistości jednak występują reakcje konkurenta na te działania. Każdy z producentów ma swoją funkcję reakcji, dzięki której ustala ilość produkcji w oparciu o ilość, którą ustalił konkurent. Firmy 1 i 2 kolejno dostosowują wielkości maksymalizujące zysk aż do momentu osiągnięcia punktu równowagi, w którym żadnej z firm nie opłaca się zmieniać wielkości produkcji, tzw. punktu równowagi Cournota. Co widać na wykresie A.
Natomiast, jak pokazuje wykres B punktem równowagi duopolu jest punkt, w którym Q1=Q2=1/30D, każdy producent produkuje i sprzedaje w tym punkcie po cenie rynkowej dokładnie Czyli całkowita produkcja duopolu w punkcie równowagi wynosi Qe=Q1+Q2=2/30D.
Model Edgewortha
założenia:
– KM=0
– ograniczone zdolności produkcyjne producentów
– maksymalna wielkość produkcji duopolistów jest mniejsza od wielkości popytu dla ceny równej zero.
– jednorodne produkty
– takie same krzywe popytu każdego z producentów
– cena jest zmienną decyzyjną a produkcja wielkością wynikową
– każdy producent wyznacza odpowiednią cenę sprzedaży maksymalizującą zysk
– założenie o niezmienności cen u konkurenta
(wykres str. 263)
Jak pokazuje wykres, każda z krzywych D1D1 i D2D2 odpowiada połowie wielkości popytu rynkowego. Po prawej stronie znajduje się obszar produkcji firmy 1, a po lewej firmy 2.
Sposób działania:
Przedsiębiorstwa zakładają niezmienność ceny u swoich konkurentach, w rzeczywistości jest inaczej. Producent 1 ustala cenę P1 maksymalizującą jego zysk, wtedy producent 2 ustala cenę na poziomie P2, sądząc, że przyciągnie w ten sposób część konsumentów do siebie. Producenci na zmianę zmniejszają cenę, wraz z czym wzrasta ilość oferowanych dóbr, aż do momentu, w którym osiągają maksymalne możliwości produkcyjne i nie są już w stanie więcej wytworzyć. Sytuacja ta występuje dla ceny P0 i w tym momencie nie opłaca już się nikomu obniżać ceny, więc następuje ruch w drugą stronę, podwyższają na zmianę cenę, aż do ponownego dojścia do ceny P1, będącą ceną maksymalizacji zysku.
Model nie dostarcza jednoznacznego rozwiązania w postaci jednej ceny i wielkości równowagi.
Model Chamberlina
założenia:
– każdy z duopolistów wyciąga wnioski z nabytych doświadczeń
– każdy duopolista reaguje odpowiednio na zmiany konkurentów
– identyczny produkt
– takie same koszty produkcji i popyt dla obydwu producentów
– duopoliści uznają za najlepsze rozwiązanie równy podział zysku
– PM = ½ DD
(wykres str. 264)
Krzywa popytu (DD) i przychodu marginalnego (PM) określają ilość równowagi Qe i cenę Pe. Każdy z duopolistów posiada taki sam udział w rynku równy ½ popytu optymalnego dla gałęzi. Równowaga jest tutaj taka sama jak na rynku monopolu pełnego.